De Route van de Toekomst: etappe 5

december 18, 2023

De Route van de Toekomst: etappe 5 

Door Ieke Benschop 

 De Natuur en Milieufederatie Utrecht loopt de Route van de Toekomst. Projectleider Ieke Benschop bezoekt samen met collega’s lokale duurzaamheidsinitiatieven en spreekt met mensen die ze op haar pad tegenkomt, over de toekomst van onze mooie provincie. Dat doen we aan de hand van de beelden van ons Landschap van de Toekomst. We hopen zo nieuwe verbindingen te leggen, nieuwe vrienden te maken en inspiratie te bieden voor nog meer duurzame projecten. Vandaag: haar verslag van de vierde etappe, van Schoonhoven naar Oudewater. 

Schoonhoven 

In Schoonhoven laat ik de oliebollenkraam en het bekende Zilvermuseum links liggen en loop noordwaarts langs de Vlist. Ik neem me voor hier in het voorjaar terug te komen om lekker te gaan kanoën! Tegenover een hele rij grote nieuwbouwwoningen zie tot mijn vreugde weer een strook met moestuinen. De courgettes liggen nog op het land. 

Het veen 

Veel racefietsers die hun vrijdagochtend-rondje maken. En wederom uitgestrekte weilanden. Groen, maar ook erg modderig, met rijsporen die onder water staan. Maar voorbij de molen maakt mijn hart een sprongetje. Een bord: “Hier zorgt waterinfiltratie bij 21 melkveehouders voor minder bodemdaling, meer biodiversiteit, minder CO2-uitstoot en duurzame landbouw”. Gefinancierd vanuit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. En je ziet het gelijk! De vegetatie is minder eentonig, moestuinen, verkoop aan huis, meer water, meer riet, meer bomen, meer gekwetter! Eigenlijk een beetje zoals Max de toekomst van het veenweidegebied schetste vorige week. Hier zie je dus dat het kan!  

Ben benieuwd hoe de boeren in de provincie Utrecht naar dit project kijken. Of de ervaringen goed zijn en of het opschalingspotentieel heeft. En wat daar voor nodig is. Gelukkig lopen we volgende week langs een paar boeren met Josja. Kunnen we het vragen! 

Wel of niet in gesprek? 

Dan rechtsaf richting Polsbroek; terug naar de provincie Utrecht. Ik loop op de Slangeweg. Deze verhoogde kade loopt van Vlist naar Polsbroek. In 1672 werd de Lopikerwaard – de polder aan mijn rechterhand –  geheel onder water gezet om de Fransen tegen te houden. Om de rijke Hollandse steden te beschermen, besloot Prins van Oranje Willem III het gebied tussen de Biesbosch en het huidige IJsselmeer onder water te zetten. En de boeren? Die hadden mega-pech. Hun land stond onder water; koeien verdronken, gewassen gingen verloren. Protesteren had geen zin: op verzet had Willem III zware straffen gezet…  

Ik denk aan de parallel met de huidige tijd: nu moeten de boeren vanwege de opgaven op gebied van klimaat en biodiversiteit ook iets anders gaan doen. Maar daar zal wel wat tegenover moeten staan. Hulp vanuit de overheid en een eerlijker prijs voor de producten? Ik ben blij dat we in onze tijd meer in overleg treden met elkaar. Ofschoon..  redden we het op tijd? 

Landbouw sinds 1100 

De Lopikerwaard was oorspronkelijk een drassig en nat moerasgebied. Rond 1100 werd de polder drooggelegd. Zo konden boeren er gewassen verbouwen. Door de drooglegging is de bodem gaan inklinken. Lang kon het water via de Vlist en de IJssel nog weglopen, totdat het land in de 15e eeuw te laag werd. Er kwamen dijken en het water moest omhoog gemaald. Zo ontstonden de hoger gelegen boezems en de lager gelegen polders.  

Om de inklinking van de bodem af te remmen, cq tegen te gaan, moet het waterpeil omhoog in het veenweidegebied. Ook voor infrastructuur en natuur is een hoger peil beter. Daarom pleiten we vanuit onder andere de NMU al jaren voor “Valuta voor Veen”. Boeren krijgen via CO2-credits betaald voor hun ‘blauwe dienst’: een hoger waterpeil. 

Voldoende zoetwater 

Tegenover ‘IJsclub Nooit Gedacht” staat een groot bord: ‘Vergroten Waterdoorvoer Lopikerwaardroute’. De waterschappen zorgen ervoor dat in tijden van droogte voldoende zoetwater aangevoerd wordt. Nu komt het zoetwater via het boezemgemaal in Gouda uit de Hollandse IJssel die via de Nieuwe Waterweg in open verbinding staat met de zee. Tijdens extreme droogte neemt de aanvoer van zoetwater via grote rivieren af en komt er zout water van de zee de rivieren in. Omdat we geen zout water willen in onze polders, wordt er nu gewerkt aan voldoende zoetwatertoevoer via het Amsterdam Rijnkanaal en de Lek. Pompcapaciteit van gemalen wordt aangepast, sloten en rivieren verbreed en verdiept. 

De polder en het pestbos 

Bij boerderij nr 107 loop ik het erf op, achter de stallen langs een polderpad op. Ik loop zo’n 1500 meter rechtdoor. Aan mijn rechterhand veel nieuwsgierige schapen. Het pad en de sloten zijn kaarsrecht. Het gras is monotoon. Aan het eind van het grasland een bruggetje naar een langgerekt, smal bos in. Een geriefhoutbos. Dit zijn typische bosjes voor deze omgeving. De bosjes zijn ooit aangelegd voor houtproductie. De kleinere bosjes worden ook wel pestbosjes genoemd: koeien die dood gingen aan de pest, werden begraven op stukken land met een sloot eromheen. Daar ontstonden dan bosjes. Deze bosjes lijken me landschapselementen die we weer volop terug moeten brengen in het landschap!  

(On)gewenste gasten 

Ik kom meer dan een uur niemand tegen. Alleen wat zwanen en een ree die van me weg rent. Verder zie ik vallen voor muskusratten en de rode pootjes van een dode Amerikaanse rivierkreeft. Ook zie ik dat Staatsbosbeheer de strijd voert tegen de Japanse duizendknoop. Allemaal ongewenste gasten in dit gebied. 

Als ik weer in de bewoonde wereld kom, lees ik dat deze ‘Houtkade’ een van de weinige plekken in de provincie is, waar het echt stil is. Het pad is gerealiseerd door drie agrarische natuurverenigingen en gefinancierd door de provincie. 

Oudewater 

Aan het eind van de Houtkade wil ik eigenlijk nog wel even rechtdoor naar natuurgebied Willeskop. Schijnt een walhalla voor vogelaars te zijn. Watervogels zoals de lepelaar worden hier gespot. Die zijn er in februari pas weer. Ik beluit hier in het voorjaar terug te komen en loop nu door naar Oudewater. 

Ik sluit de wandeling af met een kop koffie in het café. Ik raak in gesprek met de gastheer. Hij vertelt, ik meen zelfs een beetje trots, dat zijn schoonzusje fervent voorvechtster is van een fossielvrije wereld. Ze werkt bij FossilFree. “Maar”, zo zegt ie, “niet te vaak in discussie gaan. Zeker niet met kerst.” 😉 

Deze blog is onderdeel van de Route van de Toekomst. Lees o.a. hier over de vorige etappes.  

Vragen of meer weten? Neem contact op met Ieke Benschop 

Bekijk ook de andere etappes:

Etappe 1 (deel 1)
Etappe 1 (deel 2)
Etappe 2
Etappe 3
Etappe 4