Voedselbos Haarzuilens deelt opgedane kennis

november 15, 2022

Hoge natuurwaarden combineren met een duurzame voedselproductie: dat is het doel van Voedselbos Haarzuilens. Op een steenworp afstand van Utrecht is in 2015 op ruim 5 hectare een veelheid aan noten- en fruitbomen, bessenstruiken en kruiden geplant. Inmiddels staat er een gezond ecosysteem waar je een groot deel van het jaar uit kunt oogsten, en waar een grote diversiteit aan insecten, vogels en zoogdieren te vinden is.

Ruim 30 deelnemers van het Agroforestry & Voedselbossen Netwerk Utrecht kregen op 2 november een rondleiding van initiatiefnemers Maarten Schrama en Jan Degenaar. Tijdens een rondleiding door het voedselbos namen zij de deelnemers mee in het ontstaan, de verschillende aanplantfases, de soorten in het systeem, en de pacht – en oogstconstructie.

Welke soorten het goed doen en welke niet, hebben ze op eigen ervaring moeten leren. Zo is hondsdraf erg goed voor de biodiversiteit en is de soort ook erg populair bij chefs in de regio. Duindoorn geeft besjes met veel vitamine C en kun je goed gebruiken voor sauzen. Het is ook handig dat het snoeien en oogsten gecombineerd kan worden doordat de besjes er bij het snoeien meteen afgehaald kunnen worden. Daarentegen doen de tamme kastanjes het helaas niet zo goed op de stevige kleigrond.

Aan startende initiatiefnemers geven ze als tip dat je aan drie elementen moet denken bij het maken van een plattegrond voor een voedselbos: 1. Kijk naar de stand van de zon, 2. Kijk naar de windrichting, 3. Verdiep je in de gewassen (wat hebben ze nodig qua zon en wind). Dan kun je gaan puzzelen met infrastructuur. Ook is het belangrijk om zo snel mogelijk te beginnen met het aanplanten van een haag en vulhout. Vulhout zijn bijvoorbeeld snelgroeiende, sterke wilgen die het systeem ondersteunen. Dit zorgt ook voor een goede temperatuur, die erg belangrijk is voor jonge planten (28 ℃ is optimaal).

In het voedselbos kun je zien dat het systeem steeds complexer wordt. Het aantal brandnetels is afgenomen en er zijn steeds meer andere gewassen. Gras is de ergste concurrent van jonge bomen doordat de wortels op dezelfde diepte zitten. Daarom is het beter om niet te maaien en soorten als ridderzuring en distels juist te laten groeien, omdat ze dieper wortelen en de grond los maken. Berenklauw is een goede bodembedekker (om gras weg te houden) en wordt ook veel door chefs gebruikt.

Het voedselbos Haarzuilens heeft een 26-jarige pachtconstructie met de grondeigenaar. De oogst bereikt de consument door 25 zelfoogst abonnees, die ieder €130 per jaar betalen. Restaurants hebben een jaarabonnement en houden zelf bij wat ze plukken. Daarnaast levert het voedselbos ook gewassen aan het Voedselcollectief Utrecht. De initiatiefnemers hebben daarbij geaccepteerd dat niet meer dan 70% van de opbrengst voor hen is. De rest is voor de natuur.

Bij het op de markt brengen van de producten is het belangrijk om kansen voor waardevermeerdering te verkennen. Zo worden de mispels bijvoorbeeld verwerkt tot mispelcider door de Maximus Brouwerij. Bij het leveren van dit soort grondstoffen die door een derde partij verwerkt worden, is schaal belangrijk, zodat je garant kunt staan voor de levering. Samenwerken met omliggende boeren in de vorm van een coöperatie kan hierbij helpen.

Na afloop van de excursie dronken we nog een heerlijk voedselbosdrankje.

Op de hoogte blijven van activiteiten die georganiseerd worden vanuit het Agroforestry/Voedselbossen Netwerk Utrecht? Via dit formulier kun je je hiervoor aanmelden.