De Route van de Toekomst: etappe 11

december 18, 2024

De Route van de Toekomst: etappe 11

Door Ieke Benschop 

De Natuur en Milieufederatie Utrecht loopt de Route van de Toekomst. Projectleider Ieke Benschop bezoekt lokale duurzaamheidsinitiatieven en spreekt met mensen die ze op haar pad tegenkomt, over de toekomst van onze mooie provincie. Dat doet ze aan de hand van de NMU-beelden van het Landschap van de Toekomst. De NMU hoopt zo nieuwe verbindingen te leggen, nieuwe vrienden te maken en inspiratie te bieden voor nog meer duurzame projecten. Vandaag: haar verslag van de elfde etappe, van (Weesp) fort Nigtevecht naar de Tienhovensche Plas (Breukelen). Alle etappes van de Route van de Toekomst zijn terug te vinden op deze pagina.

Fort Ossenmarkt in Weesp 

En weer op pad. Start in Weesp. Net Weesp uit, neem ik even een kijkje bij Fort Ossenmarkt. Dit fort, in de 14e eeuw een vestingwerk, werd als fort voltooid in 1861, onderdeel van de Nieuw Hollandse Waterlinie. 30 jaar later onderdeel van Stelling van Amsterdam. Ooit zaten er 161 militairen gelegerd. Het is nu een pareltje waar je via en ophaalbruggetje komt. 

Bloemrijke bermen en ooievaars 

Kronkelend langs de Vecht zuidwaarts zie ik tractor op paal, bloemrijke bermen (“niet plukken, niet maaien”), een ooievaarsnest, verstopte tweemaster en schaapjes in de schaduw. Ik heb ondertussen geleerd dat de aanwezigheid van ooievaars wordt gewaardeerd door mensen die in het gebied wonen en recreëren, maar de natuurbeheerders en boeren die aan natuurbeheer doen, is het een doorn in het oog. Die ooievaars eten namelijk niet alleen mollen en muizen, maar azen ook op pullen, de baby-weidevogels, zoals de grutto, kieviten, tureluurs en scholeksters. Waar we met agrarisch natuurbeheer nou juist zo ons best voor doen… 

Koester de zwaluw 

In de bocht van de Vecht, passeer ik het 19e eeuwse Fort Uitermeer.  Op een paal staat een huiszwaluwentil. Ik lees: “Het aantal huiszwaluwen neemt af vanwege gebrek aan woonruimte in steden en dorpen”, dus deze hulp is heel goed. Ze eten enorme hoeveelheden muggen en andere insecten die ze in volle vlucht vangen. Ze overwinteren in Afrika en als ze dan in maart, april weer terugkomen, zal het Landschap Noord Holland ze met geluiden lokken. En dat natuurlijk op zonne-energie. Bijzonder. 

Groen of groen 

Na het fort zie ik weer een ouderwetse lap engels raaigras. Het is werkelijk net een heel groot biljartlaken. Er staat geen grassprietje verkeerd. Ik blijf me daar iedere keer zo over verbazen. En het maakt me ook verdrietig, omdat ik weet dat natuur op deze gronden echt geen kans maakt.  

Verderop ziet het er weer groener en levendiger uit. Bloemrijk slootkanten. Heerlijk! Ik word ook blij van het bordje ” De Appelboom, wij doen het samen”. Zie veel jonge boompjes langs de weg.   

De Vecht en haar buitenplaatsen 

De Vecht wordt natuurlijk omringd door statige landhuizen. Onder andere de Buitenplaats Petersburg dat de Amsterdamse Koopman Christoffel Brants vanaf 1709 aanlegde. Ik lees dat deze koopman aan zijn kapitaal kwam door illegale wapenleveranties aan Rusland. Tsaar Peter verbleef hier in die tijd meerdere malen. In huidige tijd sloepjes en roeiers op het water. 

Vreeland en verder 

Ik volg de provinciegrens verder naar het zuiden en arriveer in Vreeland (augustus ’24). In december ’24 pak ik de draad hier weer op en na en kop koffie bij Mevrouw Daalder, vervolg ik mijn weg naar het zuiden. Onder de provinciale weg door sla ik het dijkweggetje in. Ik loop Oostwaarts, tussen twee plassen door.  Een stiltegebied. Omgevallen bomen hebben een hele bodemlaag mee omhoog getrokken. Daardoor zie je een mooie laag veen, waar hier de vegetatie op groeit. En bordjes “Waterwingebied. Bodemverontreiniging direct melden” in de plas. Ik ben blij dat we hier niet in Brabant zijn, waar zo regelmatig drugsafval wordt gevonden in de natuur.  

Vogels kijken en natuurbeheer 

Prachtige rietpluimen en kale bomen omringen de plassen. En dan kom ik bij een vogelkijkhut.  Ik lees dat Waternet hier tussen 2023 en 2027 natuurherstelprojecten uitvoert. Ze herstelt en behoudt rietvegetatie rondom de Loenderveense Plas, de Waterleidingplas en Terra Nova. Het natuurherstel draagt bij aan de vogelrijkdom van het gebied. Deze bijzondere drinkwaternatuur is in Europees verband beschermd binnen de Habitat- en Vogelrichtlijn. Waternet zorgt ervoor dat het leefgebied van de purperreiger, woudaap, zwarte stern, porseleinhoen, snor, grote karekiet en rietzanger wordt behouden, vergroot en versterkt. Ook andere soorten, zoals de ringslang en diverse soorten libellen profiteren hiervan.  

Het beheer dat hiervoor nodig is, bestaat uit het herstellen van legakkers, het tegengaan van rietvraat door ganzen (rasters), verwijderen van invasieve, niet-inheemse flora, herstel van dichtgegroeide poelen en het tegengaan van bosvorming in rietkragen. 

Veel werk. Maar het ziet er hier prachtig uit. Ik tref op het uitkijkpunt een vogelaar die op zoek gaat naar zijn favoriete vogel. De meerkoet, die er in grote getale aanwezig is, vindt ie niet zo interessant. 

Bodemdaling 

De waterstand van de plas, is 1 meter onder NAP. Het blijft een gek idee dat het diepste punt in het groene hart 7 meter onder de zeespiegel ligt. In de loop der eeuwen zijn er meerdere ontwikkelingen geweest die bodemdaling tot gevolg hadden. Het begon in de ijstijd: in 1.000 jaar zakte Nederland 30 cm door het terugtrekken van de gletsjers naar Scandinavië. Door het samendrukken van het veen in de 10e tot 16e eeuw is het landschap 50 cm gedaald. Door ontginning in de 12e eeuw is in de eeuwen daarna het veen verdroogd en verteerd waardoor het nog verder zakte.  Door het afgraven van het veengebied voor de turfproductie is het landschap nog een aantal meter gedaald. 

De bewoonde wereld 

Dan kom ik weer in de  bewoonde wereld met (grote) huizen en auto’s. Ik loop langs de Horndijk naar het westen terug. Groet een reiger. Bewonder een bunker. En zie op mijn laatste stukje heel veel grote landhuizen langs de Vecht. Deftige stadshuizen met tuinhuizen aan het water. In de 19e eeuw werd het steeds drukker op de Vecht. Tot in 1890 het Merwedekanaal aan de westkant van de Vecht en Utrecht werd geopend en later het Amsterdam Rijnkanaal.  

Wat kun jij doen?

• Wil je meer weten over wat de NMU doet om duurzame landbouw met natuur te stimuleren, kijk eens op onze website. 
• Wil je weten hoe je voedsel uit eigen regio kunt kopen? Kijk dan op ons Servicepunt Lokaal Voedsel, of neem contact op met mijn collega Alex Daniel.
• Wil je ook bomen planten? Kijk dan eens hier of neem contact op met Isabel. 
• Wil je een mooie film zien over een boer die gek is op grutto’s? Kijk ‘Vogels kun je niet melken’. 
• Benieuwd naar de visie van de NMU; het Landschap van de Toekomst? Lees deze hier.  
• Wil je dat we bij je langskomen en/of een podcast maken? Laat het ons weten! Mail Ieke.

Bekijk alle etappes op de verzamelpagina!

Route van de Toekomst