De Natuur en Milieufederaties ondersteunen initiatieven van bewoners, zodat energieplannen echt passen bij de plek én de mensen die er wonen. Met de reeks Verandering van onderop presenteren we praktijkverhalen uit verschillende provincies, die laten zien hoe bewoners samenwerken aan een eerlijke en haalbare energietransitie. De verhalen zijn onderdeel van het programma van de Participatiecoalitie, waarbij de Natuur en Milieufederaties zich richten op Regionale Energiestrategieën (RES) en Aardgasvrije Wijken (AGV).
Samen de wijk verduurzamen: bewoners aan zet in het Museumkwartier
juli 4, 2025
Samen de wijk verduurzamen: bewoners aan zet in het Museumkwartier
In het Utrechtse Museumkwartier is een bijzondere beweging ontstaan: Museumkwartier Duurzaam! Een bewonersinitiatief dat kennis, ervaring en daadkracht bundelt rondom de energietransitie. Wat begon met een persoonlijke zoektocht naar duurzame oplossingen in een monumentaal pand, groeide uit tot een buurtbreed netwerk met tientallen actieve bewoners.
Van individuele uitdaging naar collectief initiatief
Het zaadje werd geplant door Moritz Harzenetter, zelf inwoner van het Museumkwartier én werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Utrecht. Tijdens de verduurzaming van zijn eigen woning liep hij tegen belemmeringen aan: van monumentenregels tot onduidelijke subsidies. Hij ontdekte dat veel buurtgenoten met dezelfde obstakels kampten. Moritz: “Het was echt een collectieve opgave. Dus ik besloot een enquête te verspreiden om te peilen of er behoefte was aan een gezamenlijke aanpak. De respons was veel hoger dan ik verwacht had.”
Een eerste bewonersbijeenkomst volgde, vijftien mensen sloten zich direct aan. Inmiddels draaien meerdere themagroepen – over zonnepanelen, warmtenetten, isolatie en meer – op volle toeren. Elke groep verdiept zich in een onderwerp en organiseert bijeenkomsten, adviesmomenten en gezamenlijke inkoopacties. Zo wordt kennis gedeeld én direct omgezet in actie.
Ondersteuning richting bewoners
De Natuur en Milieufederatie Utrecht speelt hierin een essentiële rol. Moritz kon binnen het programma Programma Collectieve Aardgasvrije Wijken (PC Aardgasvrij) uren inzetten voor het initiatief. Daarnaast leverde de federatie een activatiebudget, kennis over subsidies en praktische tools, zoals een stappenplan voor collectieve inkoopacties.
“Zonder de expertise van de Natuur en Milieufederatie Utrecht hadden we veel zelf moeten uitzoeken. Dit gaf ons echt een vliegende start.”
Bewoner Agnes Scholing
Brugfunctie richting gemeente
Ook richting de gemeente is de Natuur en Milieufederatie Utrecht een belangrijke schakel. In een historische buurt als het Museumkwartier is de warmtetransitie extra complex, vanwege de monumentale panden en een bestaand, maar verouderd warmtenet. Op advies van de federatie heeft de gemeente onderzoeksbureau CE Delft ingeschakeld om samen met de buurt de best passende warmteoplossing(en) te verkennen.
Het bureau heeft een meedenkgroep samengesteld bestaande uit vijftien bewoners die de diversiteit van de wijk vertegenwoordigen. Inmiddels zijn vier van de zeven sessies afgerond en deze zomer wordt het eindrapport verwacht. Op 15 oktober wordt het onderzoek met de hele buurt gedeeld tijdens een informatiesessie. Dat dit onderzoek er gekomen is, laat volgens Moritz zien dat de federatie serieus genomen wordt als gesprekspartner én als brug tussen de leefwereld van bewoners en de systeemwereld van beleidsmakers.
Kennis delen werkt aanstekelijk
De kracht van het initiatief schuilt in de combinatie van inhoudelijke diepgang en laagdrempelige uitwisseling. Zo kwamen vijftig buurtbewoners af op een bijeenkomst bij iemand thuis die zijn woning had verduurzaamd. “Geen dikke rapporten, maar echte verhalen uit de buurt,” zegt Agnes. Ook wie niet weet waar te beginnen, wordt op weg geholpen. Bijvoorbeeld via een energieadvies dat door de gemeente grotendeels wordt vergoed.
Volgende stap: professionaliseren
Hoewel de impact in korte tijd groot is, voelt Moritz ook groeipijn: “De vraag groeit, maar onze capaciteit blijft achter. We willen een duidelijkere visie, vaste structuur en betere ondersteuning van vrijwilligers.” Daarbij hoopt hij op verdere hulp van de Natuur en Milieufederatie Utrecht én op meer uitwisseling met andere bewonersinitiatieven.
Het toekomstbeeld? Een verbonden, duurzame wijk waar bewoners samen optrekken en elkaars ervaring benutten. Een plek waar verduurzaming niet alleen noodzaak is, maar ook mogelijk wordt.