Volop kansen voor duurzame landbouw, blijkt in Houten

december 18, 2015

Volop kansen voor duurzame landbouw, blijkt in Houten

Er zijn volop kansen voor verdere verduurzaming van de landbouw in de provincie Utrecht. Dat bleek tijdens een drukbezochte bijeenkomst op 16 december. Zes veelbelovende initiatieven presenteerden zichzelf, en er vond volop uitwisseling en netwerkopbouw plaats.

De NMU campagne Op zoek naar de duurzame boer startte begin 2015. Aan het einde van het jaar wilden we graag de resultaten van onze zoektocht delen. En we wilden met verschillende organisaties discussiëren over de vraag hoe we de Utrechtse landbouw de komende jaren verder kunnen verduurzamen. Vandaar dat we op 16 december een bijeenkomst hebben georganiseerd in het Houtense Makeblijde. De opkomst was met zestig personen groot en de aanwezigen vertegenwoordigden bovendien een grote verscheidenheid aan organisaties, waaronder agrarische natuurverenigingen, provincie, terreinbeheerders, lokale natuur- en milieuorganisaties en LTO Noord.

Voedselbossen (Xavier San Giorgi, Food Forestry Netherlands)

De kansen voor verdere verduurzaming verkenden we aan de hand van zes nieuwe kleine of grote initiatieven. De bijeenkomst startte met een presentatie over het relatief nieuwe fenomeen van Voedselbossen door Xavier San Giorgi van Food Forestry Netherlands.

Een voedselbos is een aangeplant bos met een groot aantal bomen en struiken die bijvoorbeeld bessen of noten dragen. De bossen hebben een hoog productieniveau, zonder toepassing van (kunst)mest of bestrijdingsmiddelen. Doordat er gebruik wordt gemaakt van de ecologische principes van een natuurlijk bos, zijn voedselbossen goed bestand tegen ziekteplagen of droogte. Voedselbossen kennen een hoge biodiversiteit en leveren een bijdrage aan het herstel van de bodembodemvruchtbaarheid. Bovendien zijn de bossen aantrekkelijk om in te recreëren.

Volgens San Giorgi vormen voedselbossen een vorm van landbouw die al eeuwen wordt toegepast, maar die wij met onze moderne landbouwmethoden uit het oog zijn verloren.

Vervolgens vonden er vijf workshops plaats over duurzame initiatieven. Bij iedere workshop werd er ook nagedacht over de vraag hoe dit initiatief (nog meer) in de provincie Utrecht gerealiseerd zou kunnen worden. In de plenaire discussie na afloop van de workshops werd er nog verder ingegaan op deze vraag. Bij deze discussie was ook gedeputeerde Bart Krol aanwezig en hij sloot de ochtend af met een reactie.

Voederbomen (Kees van Veluw, Louis Bolk Instituut)

Veehouders kunnen bomen planten om te variëren met het voer van hun vee. Het voeren van takken en bladeren is goed voor de veegezondheid, vanwege de belangrijke nutriënten die er in zitten. De teelt van voederbomen levert ook andere voordelen op. Langs slootranden spoelen minder meststoffen het water in, houtsnippers kunnen voor energie gebruikt worden en het landschap wordt natuurrijker en aantrekkelijker. In de workshop werd ook nog breder ingegaan op de waarde van bomen voor een agrarisch bedrijf.

Volgens Van Veluw past het gebruiken van voederbomen bij de huidige tijdsgeest. De consumenten in de steden worden kritischer en zij willen wat anders. Utrecht kent ook veel van zulke kritische stedelingen. Boeren zouden moet gaan experimenteren door met kleine proeftuinen te starten, op een manier dat het past in de gangbare landbouw. Daarna kan het groter worden. Het beleid voor het landelijk gebied kent een duidelijke scheidslijn tussen natuur en landbouw. Dat is een probleem waar je bij de uitvoering tegenaan kunt lopen.

Kringlooplandbouw (Jos Geenen, Programmabureau Utrecht West)

Bij de toepassing van kringlooplandbouw wordt er naar gestreefd om de kringloop van grondstoffen, zoals meststoffen, op een agrarisch bedrijf te sluiten. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van de hulpbronnen die op het bedrijf aanwezig zijn. Dit levert kostenbesparingen op voor de boer, want deze hoeft veel minder kunstmest en krachtvoer aan te schaffen. Kringlooplandbouw draagt ook bij aan de kwaliteit van de omgeving. Het water in de sloot wordt schoner, er wordt meer organische stof in de bodem vastgehouden en er komt meer natuur op het platteland.

Vanwege het belang voor schoon water is het van belang dat waterschappen mee gaan doen bij de verdere ontwikkeling van kringlooplandbouw in Utrecht.

Rechtstreex (Kamilla Hensema, Rechtstreex Utrecht)

Rechtstreex verzamelt lokale producten uit de directe omgeving van een stad en verkoopt deze producten in verkooppunten in stadswijken. Mensen kunnen van tevoren bestellen welke producten zij per week willen afhalen. Het assortiment is breed en de kosten zijn relatief laag. De verkooppunten zijn ook gaan fungeren als sociale ontmoetingsplaatsen. De verkopers leren klanten in hun buurt kennen en bouwen daar een band mee op. En ook klanten onderling kunnen elkaar via de verkooppunten leren kennen.

Rechtstreex Utrecht loopt tegen het probleem aan dat er weinig groente in de omgeving wordt aangeboden. De vraag is echter groot. Zij zouden dus graag zien dat boeren worden gestimuleerd om ook groente te gaan telen. Dat kan ook op een kleinschalige manier.

Om het belang van regionale en duurzame producten beter onder de aandacht te brengen, wil Rechtstreex Utrecht graag meer samenwerken, bijvoorbeeld met andere aanbieders van streekproducten en organisaties als de NMU. Samen kunnen we veel mensen bereiken en kunnen we activiteiten organiseren, zoals diners in stadswijken met producten uit de omgeving van die stad.

Biomeiler (Frank Scholtens, Stichting Biomeiler)

Een biomeiler is een composthoop waaruit warmte wordt onttrokken. Die warmte wordt met behulp van een warmtewisselaar naar bijvoorbeeld een woning getransporteerd. De houtcompost die bij dit proces vrijkomt kun je weer gebruiken voor het verbeteren van de bodem.

Een biomeiler is kleinschalig en daarom makkelijk toepasbaar op de schaal van een boerderij. Een extra voordeel voor de boeren is dat zij nuttig gebruik kunnen maken van het snoeiafval dat vrijkomt van het beheer van hun landschapselementen.

Stichting Biomeiler loopt tegen het probleem aan dat veel biomassastromen in vuilverbrandingsovens verdwijnt. Overheden hebben lange termijncontracten voor de afvoer van biomassa en daar is moeilijk tussen te komen. De stichting zoekt dus partners waarmee ze lange termijn afspraken kunnen maken voor de aanvoer van biomassa. Mogelijke kansen zijn er bij landschapsbeheerorganisaties.

Bee Deals (Eric Hees, CLM Onderzoek en Advies)

Een Bee Deal is een afspraak tussen verschillende partijen over het verbeteren van de leefomgeving van bijen op agrarische bedrijven. De afspraken gaan over verschillende soorten maatregelen, zoals de aanleg van bloemrijke akkerranden, ander maaibeheer of alternatieve manier van plaagbestrijding. Bij de afspraken zijn zowel boeren, overheden als afnemers, zoals supermarkten, betrokken.

Er zijn in Nederland al verschillende Bee Deal gesloten en volgens Hees is het nu tijd dat er ook in Utrecht één wordt gesloten. Er is al een gesprek gepland met een melkveehouder en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Andere partijen die betrokken zouden kunnen worden zijn Vitens, Schulp sappen en andere waterschap.

Gedeputeerde Bart Krol

 

In zijn reactie op de bijeenkomst en de discussie gaf Bart Krol aan dat er volgens hem een revolutie in de landbouw op gang is, al heeft niet iedereen dat in de gaten. De grootschalige productie, bijvoorbeeld van melk, heeft het moeilijk. Consumenten vragen om andere producten, bijvoorbeeld om streekproducten of biologische producten. Dat is een belangrijke trend. De landbouw moet hierin ook een stap zetten. Volgens Krol is het beter als iedereen een klein stapje zet, in plaats van een paar boeren die een grote stap zetten. Het initiatief moet echter vanuit de ondernemers komen, de overheid kan dit niet af gaan dwingen.

De initiatieven die op deze bijeenkomst aan bod zijn gekomen vond hij inspirerend. Het zijn allemaal stapjes die bijdragen aan een duurzame en toekomstbestendige landbouw. Zowel klein als groot.